Uzależnienie wywiera wpływ na życie chorego, ale również na funkcjonowanie jego najbliższych. Pierwotnie pojęcie dotyczyło tylko żon alkoholików i nazywane było koalkoholizmem. Z czasem zaczęto używać terminu „współuzależnienie”, które swoim zakresem objęło bliskich i krewnych każdej osoby uzależnionej. Obecnie szacuje się, że w Polsce żyje około 3 mln osób współuzależnionych. Jakie są objawy tego stanu oraz jak wygląda leczenie?
Współuzależnienie – kto jest najbardziej narażony?
Problem współuzależnienia najczęściej dotyka konkretnych grup osób, które:
- mają niskie poczucie własnej wartości,
- doznały deficytu uczuć w okresie dzieciństwa,
- wychowane zostały w przekonaniu, że należy bezwzględnie poświęcać się dla drugiej osoby (w rezultacie już jako dziecko uczyły się, aby ignorować własne potrzeby i cały czas myśleć tylko o tym, co mogą zrobić dla innych),
- boją się zmian w życiu.
Współuzależnienie – objawy
Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) wyszczególniła kilkanaście objawów bycia współuzależnionym. Co istotne, aby być zakwalifikowanym jako osoba współuzależniona, objawy te nie muszą występować łącznie. Należą do nich:
Potrzeba zadowalania innych
Sprawianie innym przyjemności nie jest niczym złym. Osoby współuzależnione są jednak przekonane, że nie mają wyboru i muszą spełniać oczekiwania drugiej osoby. Powiedzenie „nie” wywołuje u nich niepokój. Łatwiej jest im poświęcić własne potrzeby lub zmienić cały tryb życia na rzecz drugiej osoby. Często nie znajdują wręcz satysfakcji ani szczęścia, jeśli wykonywana czynność nie dotyczy uzależnionego. Przedkładanie spraw związanych z osobą uzależnioną może doprowadzić do tego, że ciężko jest im później zidentyfikować własne potrzeby, cele i pragnienia.
Otwieranie parasola ochronnego nad uzależnionym
Osoby współuzależnione mają trudności w pozwoleniu uzależnionej osobie na doświadczanie konsekwencje swoich czynów. Przykład? Troszczą się o nieposzlakowaną opinię uzależnionego, wyręczają go w jego obowiązkach, czy nawet dbając o jego dietę lub higienę osobistą. Może doprowadzić to w konsekwencji do zaniechania spotkań towarzyskich, częstego irytowania się na pozostałych członków rodziny, czy prób wymuszania zachowań innych ludzi
Kontrolowanie osoby uzależnionej
Współuzależnieni odczuwają silną potrzebę kontrolowania osoby uzależnionej. Dzięki temu mają poczucie, że chronią osobę uzależnionioną. Sami też czują się pewniej, bezpieczniej. Przeszukują jego rzeczy osobiste, czytają korespondencję, przeglądają telefon, czy chowają lub wylewają znaleziony alkohol. Próbują znaleźć odpowiedź na pytania: co uzależniony właśnie robi, mówi, czuje.
Życie w tajemnicy
Utrzymanie w tajemnicy nałogu, z którym boryka się osoba bliska, staje się priorytetem. Właśnie dlatego osoby uzależnione często żyją w systemie kłamstw, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie całej rodziny.
Zaprzeczanie
Podobnie jak osoby uzależnione od alkoholu, zaprzeczają wystąpieniu utraty kontroli nad własnym piciem, współuzależnieni zaprzeczają bezsilności wobec zachowań bliskiej osoby.
Niskie poczucie własnej wartości
Osoby współuzależnione często charakteryzuje niskie poczucie własnej wartości, które próbują podwyższyć poprzez wspieranie i pomaganie innym. W momencie, gdy pojawiają się niepowodzenia (np. w powstrzymaniu alkoholika od picia), występuje u nich uczucie bycia bezwartościowym.
Zmiany w samopoczuciu fizycznym
Osoby współuzależnione zauważyć mogą u siebie także:
- występowanie problemów ze snem,
- zaburzenia łaknienia,
- zaburzenia oddechu,
- odnowienie zaleczonych chorób,
- bóle głowy, żołądka, w klatce piersiowej, czy bóle kręgosłupa,
- zaburzenia mowy lub słuchu.
Współuzależnienie – leczenie
Kluczowym aspektem jest uświadomienie sobie istnienia problemu. Dopiero wtedy może przyjść kolejny etap tj. pogodzenie się ze świadomością, że osoba współuzależniona nie ma wpływu na nałóg bliskiej osoby. W przejściu całej drogi pomocna będzie terapia współuzależnień. Podczas sesji współuzależniony nauczy się stawiać granice osobie z nałogiem, jak i mówić otwarcie o sytuacji, która go spotkała. Jest to także czas, aby nauczyć się akceptować samego siebie i dopuścić możliwość skupienia się na własnym życiu i samorozwoju.
