Fobia społeczna jest jednym z trzech najczęściej diagnozowanych zaburzeniem psychicznym w Polsce – tuż za depresją i uzależnieniem od alkoholu. Fobia społeczna jest zaburzeniem nerwicowym, niestety często mylona ze zwykłą nieśmiałością czy tremą. Jest to schorzenie wynikające z wielu różnorodnych czynników. Nie ma jednoznacznej przyczyny fobii. Sprawdźmy, co pokazują badania.
Osoby objęte fobią społeczną borykają się z nieśmiałością, a także pewnego rodzaju paraliżem podczas wystąpień publicznych czy spotkań rodzinnych. Nieleczone schorzenie może zupełnie sparaliżować życie chorego. Fobia społeczna wiąże się także z dolegliwościami ze strony somatycznej takimi, jak drżenie rąk, pocenie się, mdłości czy zaburzenia widzenia. Skąd się biorą fobie społeczne?
Główne przyczyny zdefiniować można jako:
- przyczyny genetyczne;
- wpływ czynników społecznych, środowiskowych;
- rodzina, szczególnie matka, ojciec i rodzeństwo.
Czynniki można podzielić na neurobiologiczne, genetyczne i środowiskowe.
Przyczyny genetyczne
Nie są znane dokładne przyczyny występowania fobii społecznych. Część badań pokazuje, że mogą mieć one charakter dziedziczny, a wskaźnik dziedziczności naukowcy określają na poziomie około 30 do 40 procent. Oznacza to, że blisko jedna trzecia zachorowań ma związek z genetyką. Przeprowadzone badania na bliźniętach jednojajowych wykazały, że jeśli jedno z bliźniąt posiada zaburzenia to prawdopodobieństwo wystąpienia tego zaburzenia u drugiego z bliźniąt jest wyższe względem pozostałej populacji o 30–50 proc.
Fobię można dziedziczyć po bliskim członku rodziny. Badania dziedziczności zazwyczaj szacują proporcjonalny wkład czynników genetycznych i środowiskowych do określonej cechy. Do tej pory naukowcy nie znaleźli szczególnego składu genetycznego związanego z fobią społeczną. Odkryli jednak pewne geny powiązane z innymi zaburzeniami lękowymi, takimi jak agorafobia i zespół lęku napadowego.
Wpływ czynników środowiskowych
Duże znacznie odgrywa także środowisko, w jakim przebywa pacjent. Fobia społeczna może rozwinąć się w określonych sytuacjach. Zwłaszcza, gdy dochodzi do wstydliwej społecznie sytuacji. Może to być nieudane wystąpienie publiczne bądź nieprzyjemności w dzieciństwie związane z nękaniem przez rówieśników.
Badaniom poddawana jest rola rodziców w procesie powstawania fobii społecznej. W szczególności wiadomo, że cechy rodzicielskie, takie jak nadmierna kontrola, brak ciepła lub odrzucenia oraz nadopiekuńczość, są związane z etiologią tego zaburzenia. Początkowo sądzono, że to zachowanie matki odgrywa największą rolę w kształtowaniu się fobii społecznej u dziecka. Badania pokazują, że równie dużą rolę odgrywa ojciec – szczególnie w późniejszym okresie.
W jaki sposób działania rodziców mogą wpływać na rozwijanie fobii społecznej? Nadmierna kontrola rodzicielska może zmniejszać zdolność dziecka do samodzielnego podejmowania decyzji, a także radzenia sobie w określonych sytuacjach. Wywoływać uczucie niepokoju zawsze, gdy pojawia się nowa sytuacja. Z kolei odrzucenie i brak empatii w stosunku do dziecka wywołują uczucie osamotnienia i lęk przed brakiem bliskości. W kontekście środowiska rodzinnego badacze uważają przywiązanie za istotne w patogenezie zaburzeń lękowych u dzieci.
Prowadzono również badania nad czynnikami neurobiologicznymi mającymi wpływ na występowanie fobii. Nie są one jednak do końca zweryfikowane.
Badania nad przyczynami społecznych są cały czas intensywnie prowadzone, a pod uwagę brane są różne czynniki.
